Cykl SPACERKIEM PO PARKU

SPACERKIEM PO PARKU – odcinek 1

Zapraszamy na wirtualną wycieczkę, w kilku odcinkach przybliżymy Państwu historię naszego parku, walory przyrodnicze i legendy. Trochę ogólnych informacji, tytułem wstępu. Krajobrazowy park w Winiarach został założony w poł. XVIII w., a następnie przekształcony w XIX i I poł. XX w. To jeden z najbardziej urokliwych fragmentów Warki. Wyczuwa się tu swoisty genius loci. Niezwykłe jest jego położenie na skarpie, w zakolu starorzecza Pilicy. Ciekawa, a zarazem tajemnicza jest historia parku, pełna legend przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Niektóre drzewa pomnikowe pamiętają jeszcze czasy Pułaskich. Dla mieszkańców Warki to miejsce wyjątkowe. Dla przybyszów – urzekające atmosferą, dziewiczą przyrodą i wieloma historiami. Tradycja miejscowa mówi, że park był ulubionym miejscem zabaw młodego Kazimierza Pułaskiego, a pod jedną z lip miał odpoczywać Tadeusz Kościuszko.
Park ma powierzchnię 15, 81 ha, położony jest na obszarze tarasu nadzalewowego rzeki Pilicy, na skarpie i na tarasie zalewowym rzeki. Obecnie to teren w dzielnicy miejskiej. Dawniej był usytuowany za miastem, a do parku prowadziła aleja obsadzona lipami, która ciągnęła się od kościoła franciszkańskiego do pałacu.
Skarpa dzieli park na dwie różne jednostki krajobrazowe. Park górny z zachowanymi okazami starego drzewostanu, na który składają się pospolite w krajobrazie polskim drzewa liściaste: lipa, dąb, jesion, klon, wiąz, kasztanowiec zwyczajny, z dużym udziałem zadomowionej robinii akacjowej. Znajdowały się tu również odmiany drzew pozaeuropejskich takich jak: katalpy i platany. Do najpiękniejszych okazów należą cztery kilkusetletnie dęby, uznane za pomniki przyrody, a także ponad stuletnie lipy.
Na skarpie i blisko jej podnóża istnieje las o charakterze grądu. Bliżej rzeki znajdują się łęgi jesionowo olszowe. Brzeg rzeki okala pas półnaturalnych łąk, z czasem obrośnięty przez olchy, wierzby czy czeremchę pospolitą.
Teren parku dolnego przeszywa sieć kanałów wodnych. Gdzieniegdzie można tu dostrzec fragmenty dawnej winnicy. Teren parku leży w granicach obszaru Natura 2000 - Dolina Pilicy PLB140003, a znaczna jego część na obszarze Natura 2000 – Dolina Dolnej Pilicy PLH140016. Obowiązują tu Dyrektywy Rady Europy tzw. „Siedliskowa” i „Ptasia”, które chronią dzikie siedliska przyrodnicze oraz wiele gatunków ptactwa. W latach 2013-2014 park został poddany rewitalizacji. 

fot. Rafał Donica

• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
•  

SPACERKIEM PO PARKU – odcinek 2

Dwie drogi przecinające się przed pałacem to najstarsze ślady założenia parkowego w Winiarach. Pierwsza - droga od zachodu, równoległa do skarpy, biegnie z centrum Warki. Druga - od północy, prowadziła z pól, od strony Warszawy, prostopadła do osi budynku. Obsadzone niegdyś lipami i dębami, obie drogi stanowiły główne aleje prowadzące do pałacu. Droga od miasta wysadzona była pojedynczymi rzędami lip, natomiast droga od Warszawy była podwójną aleją. Pałac został usytuowany na przecięciu dwóch osi widokowych, a od południa z okien budynku rozciągał się rozległy widok na Pilicę. Zachował się również stary układ alejek parkowych, rozchodzących się promieniście i półkoliście od pałacu, co widoczne jest na mapie parku oraz z lotu ptaka. Na skarpie usytuowano ogród na tarasach, podpieranych faszynami oraz winnicę. Analiza wysokościowa i ukształtowania terenu wskazuje na elementy naturalne skarpy oraz formowane sztucznie o funkcji "fortyfikacji". Spacerując skarpą od nowego budynku wzdłuż pałacu w dół parku, daje się zauważyć kształt skarpy z dwoma ziemnymi "bastionami". Z czasem nie pielęgnowana skarpa zarosła drzewami. Podczas ostatniej rewitalizacji jej fragment przed pałacem i częściowo widok na południe został odsłonięty. Niegdyś rozciągały się tu łąki dworskie i winnice, widoczne na fotografiach jeszcze w latach 50. XX w. Na terenie parku, poza pałacem, zachowały się pozostałości dawnych budowli m.in. romantycznej altany powstałej w XIX w. i fundamentów budynków folwarku, w tym oficyny dworskiej, która stała naprzeciw pałacu. Kolumnada romantyczna powstała w poł. XIX w., jest fragmentem altany. W 1968 r. popadła w kompletną ruinę i rozsypała się. Fundamenty przetrwały przysypane ziemią. Z inicjatywy dyrekcji Muzeum, w 1999 r. odtworzono budowlę na podstawie archiwalnych rysunków. Obecnie ponownie czeka na remont. 

• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
•  

SPACERKIEM PO PARKU – odcinek 3

Pierwszy pomnik wystawiony na cześć Kazimierza Pułaskiego (obelisk), stanął tuż przed romantyczną kolumnadą w 1959 r. Winiary – niegdyś wieś, majątek, obecnie dzielnica miasta, identyfikowana do 1987 r. jako miejsce urodzenia Bohatera dwóch Narodów. Pamięć o Pułaskim jest tu kultywowana od dawna i na wiele sposobów, szczególnie po II wojnie światowej. Już w marcu 1947 r. wspólnie z przedstawicielami Ambasady USA w Polsce świętowano tu 200. rocznicę urodzin K. Pułaskiego. 13 lipca 1958 r. w Winiarach zebrali się członkowie Społecznego Komitetu Uczczenia Pamięci Kazimierza Pułaskiego w Warce, przedstawiciele Miejskiej Rady Narodowej w Warce, Warszawskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej, Społecznego Funduszu Odbudowy Kraju i Stolicy, Towarzystwa Łączności z Polonią Zagraniczną, a także przybyli z USA – prezes Rady Polonii Amerykańskiej - Ksawery Świetlik oraz prezes Związku Klubów Małopolskich w Chicago – Piotrowicz. Postanowiono podjąć kroki w celu utworzenia Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego, a w pierwszej kolejności uhonorować Pułaskiego pomnikiem. W 1959 r., w 180. rocznicę śmierci starościca wareckiego, w winiarskim parku stanął pamiątkowy obelisk z inskrypcją (tuż przed romantyczną kolumnadą). Odsłonięciu towarzyszyła podniosła uroczystość z udziałem: wiceprezesa Towarzystwa Łączności z Polonią Zagraniczną, chargé d’affaires Ambasady USA w Polsce – Franka G. Siscoe’a, attaché prasowego Eduarda A. Symansa, gubernatora stanu Michigan G. Mennena Williamsa. Pomnik był początkiem dalszych działań zmierzających do utworzenia w Warce muzeum poświęconego Pułaskiemu i Polonii. W 1960 r. Fundacja Kazimierza Pułaskiego i Towarzystwo Łączności z Polonią Zagraniczną „Polonia”, wspierane przez Ambasadę USA w Warszawie, wystąpiły do władz PRL z propozycją budowy w Warce imponującego kompleksu turystycznego, tzw. "Pulaski Village" (Wioska Pułaskiego). Pierwotny projekt przewidywał zbudowanie muzeum, teatru, kliniki i domu spokojnej starości, motelu, restauracji oraz centrum kultury. Na wjeździe do kompleksu miał stać duży pomnik konny Pułaskiego (kopia z Waszyngtonu!). Projekt zrealizowano tylko częściowo, 1 stycznia 1967 r. formalnie otwarto Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego. Przez kolejne 20 lat, przy skromnym obelisku odbywały się uroczystości rocznicowe związane z Pułaskim, także z udziałem Ambasadorów USA w Polsce i gości polonijnych.
 

• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
•  

SPACERKIEM PO PARKU – odcinek 4

Na wprost bramy głównej parku w Warce wita wszystkich postać Kazimierza Pułaskiego w długim rozwianym płaszczu, odlana z brązu. Inicjatywa budowy pomnika zrodziła się przy okazji przygotowywania obchodów dwóch rocznic: 200-lecia powstania Stanów Zjednoczonych w 1976 r. i 200-lecia śmierci Kazimierza Pułaskiego w 1979 r. Idee budowy nowego pomnika poświęconego Bohaterowi Polski i USA wysunęli wareccy działacze PTTK. Były różne pomysły jak zbierać fundusze. Wiosną 1979 r. Warkę odwiedził sekretarz KC PZPR Jerzy Łukaszewicz. Po czym I sekretarz KC PZPR Edward Gierek zdecydował, że Warka otrzyma pomnik Kazimierza Pułaskiego, wykonany wg projektu Kazimierza Danilewicza (1927-2013), replikę pomnika darowanego do Buffalo w USA. Pomnik odsłonięto w sobotę 13 października 1979 r. podczas uroczystych obchodów 200. rocznicy śmierci Pułaskiego. W akcie odsłonięcia uczestniczyli: chargé d’affaires Ambasady USA – Nicholas Andrew, minister – szef Urzędu Rady Ministrów – Janusz Wieczorek, wojewoda radomski – Roman Maćkowski i ponad dwutysięczna publiczność. Honorowy patronat nad pomnikiem przekazano harcerzom. Na zakończenie uroczyści odbył się koncert muzyki Fryderyka Chopina w wykonaniu Janusza Olejniczaka.
Pomnik waży 3️ tony i jest największym monumentem poświęconym Pułaskiemu w Polsce. Cokół z piaskowca wykonano w Zakładach Kamieniarskich w Szydłowcu, a odlew postaci wykonała Huta Gliwice. Artysta ustawił generała Pułaskiego w umundurowaniu, długich butach i rozwianym płaszczu. Przed sobą trzyma symboliczny miecz. Od 1979 r. pod pomnikiem odbywają się w październiku uroczystości związane z obchodami polskiego Dnia Kazimierza Pułaskiego. 

• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
•  

SPACERKIEM PO PARKU – odcinek 5

Czy pamiętacie Państwo nasze wspólne spacery po parku Warce przy Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego online? Wracamy do tego tematu, na zewnątrz zrobiło się mroźno, a nasz park jest trochę uśpiony. Tym razem zapraszamy do poznania jego walorów przyrodniczych. Ścieżka edukacyjna zaprowadzi nas z górnego parku do rzeki, pomoże zgłębić wiedzę o bogactwie skupisk roślinnych i ptasich w dolinie dolnej Pilicy. Stary park w Winiarach w Warce jest nie tylko zabytkiem kultury, ale wyróżnia się także niezwykłym bogactwem siedlisk przyrodniczych i populacji ptaków. Roślinność parku odznacza się dużą naturalnością.
Park wyróżnia się również dużą ilością gatunków lęgowych ptaków, a szczególnym elementem siedliskowym są tu uschnięte lub powalone drzewa (nie zawsze sprzątane od razu po zawaleniu). Stwierdzono tu 47 gatunków dziko żyjących ptaków, w tym 37 gatunków lęgowych i 6 prawdopodobnie - nieregularnie lęgowych. Przykładowo w Warszawie w dużym Parku Skaryszewskim (około 50 ha) – 32 gatunki. Zatrzymajmy się na chwilę tuż za zejściem do kapliczki Matki Boskiej, obok stawu.
Tu znajduje się początek trasy z górnego parku do dolnego i przystanek 1 naszej ścieżki edukacyjno-przyrodniczej zatytułowany „Grądy”.

• Grądy to wielogatunkowe lasy liściaste, jeszcze kilka wieków temu dominujące w krajobrazie Mazowsza. Na skutek karczowania pod uprawy, porastają obecnie niewielką powierzchnię. W dolinach rzecznych zajmowały obszary znajdujące się poza zasięgiem systematycznych zalewów. Lasy określane są jako dębowo-grabowe lub dębowo-lipowo-grabowe, co wynika z dominacji grabu pospolitego, dębu szypułkowego i lipy drobnolistnej.
• Warstwę podszytu buduje tu trzmielina europejska, leszczyna pospolita i porzeczka alpejska. Gatunkiem wartym uwagi (szczególnie w okresie wiosennym), wyróżniającym dla grądów jest zdrojówka rutewkowata, rzadka w regionie.
• Jednym z dominujących gatunków ptaków na terenie górnego parku w Winiarach jest kwiczoł.
• Kwiczoł (Turdus pilaris), z rodziny drozdowatych jest niewielkim ptakiem wędrownym, wielkością i sylwetką zbliżonym do kosa, ciało długości 24-27 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 39–43 cm, masę ciała ok. 80–140 g. Obie płci ubarwione są podobnie. Wierzch ciała ma trójbarwny: głowa i kuper szare, płaszcz brązowy, ogon brunatno czarny. Spód ciała gęsto plamkowany na beżowym tle. Pierś żółtawa lub pomarańczowa, brzuch biały.
• Kwiczoły są aktywnymi i hałaśliwymi ptakami, odzywają się często czkającym głosem. Wydają charakterystyczne „czak-czak-czak" lub „cze-czerrr”, podobne nieco do głosu sroki. W locie odzywają się miękkim, zduszonymi "sii". Gniazdo umieszczają wśród gałęzi drzew, budują je z liści i traw zlepionych iłem lub gliną, wyściełają miękkimi częściami roślin.
• Kwiczoły nie boją się ludzi. Odżywiają się drobnymi bezkręgowcami, głównie owadami i ich larwami oraz dżdżownicami, a także nasionami i owocami. Jesienią i zimą zjadają głównie jagody i owoce. Są ptakami lęgowymi całego kraju, liczne na wschodzie i w centrum kraju. Zimą kwiczoły skupiają się często w stada liczące po kilkaset osobników, obsiadające drzewa i krzewy z owocami.
• Na terenie naszego parku górnego można spotkać 20 par kwiczołów.
• Kwiczoły mają rzadki wśród ptaków śpiewających zwyczaj gromadnego atakowania i przeganiania intruzów, nawet znacznie większych od nich. Główną bronią jest ich własny kał, którym obryzgują wroga.
• Dawniej polowano na kwiczoły w celach konsumpcyjnych. Zjadane przez ptaki jagody jałowca i jarzębiny nadawały mięsu charakterystyczny aromat, dzięki czemu były wysoko cenione przez dawnych myśliwych.
  
  

• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
•  

SPACERKIEM PO PARKU – odcinek 6

Schodzimy dziś po skarpie do dolnego parku. Od wschodniej strony ścieżki biegnącej w dół widoczna jest postać grądu mniej wilgotna i mniej zasobna w składniki pokarmowe, a od strony zachodniej - postać wilgotniejsza i żyzną glebą. W okresie wiosennym kwitną tu duże grupy zawilca gajowego i zawilca żółtego. Z mniejszą obfitością występują w wilgotniejszych grądach ziarnopłony wiosenne i kokorycze pełne. W okresie późnowiosennym i letnim, w typowych grądach masowo pojawia się gwiazdnica wielkokwiatowa, po przeciwnej stronie starzec leśny. Wyraźne są też różnice w drzewostanie, w wilgotniejszych grądach większy udział mają jesiony i wiązy.

Jakie ptaki możemy spotkać w tej części parku?

Puszczyk - rodzina puszczykowatych to średniej wielkości sowa, krępej budowy, długość ciała 38-46 cm, rozpiętość skrzydeł 90-105 cm, o dużej głowie i czarnych oczach. Waży od 450 do 550 g. Samice są nieco większe od samców. Występuje w dwóch podstawowych odmianach barwnych: brązowej i szarej. Samiec i samica wyglądem są podobne do siebie. Wokół dzioba i oczu sowa posiada tzw. szlarę - to talerzowato ułożone pióra.
Typowy głos samca to pohukiwanie - długie „huuu", krótka przerwa, kilka urwanych, przyciszonych dźwięków "hu” i na sam koniec znów przeciągłe „huuu". Głos samicy to „kle-wit” lub „kju-wik".
Puszczyki gnieżdżą się w niewyścielonych dziuplach, szczelinach, opuszczonych gniazdach wron, srok i ptaków drapieżnych. Zdarzają się gniazda na poddaszach, wnękach budynków, strychach i w kominach starych domów.
Puszczyki są aktywne przez całą noc. W dzień kryją się w dziuplach, w gęstych koronach drzew. Polują głównie na drobne gryzonie, młode króliki, ale także dżdżownice, owady, ptaki, żaby, ryby i jaszczurki.

Grzywacz z rodziny gołębiowatych, czyli duży gołąb, większy od gołębia miejskiego, długość ok. 40-43 cm, rozpiętość skrzydeł 75 cm. Masa ciała ok. 500 g. Sylwetka wyróżnia się małą głową z wydatną piersią oraz długim ogonem. Ubarwienie popielatoniebieskie z metalicznie zielonymi bokami szyi, które przedzielają dwie białe plamy. Dziób czerwony. Przy wzlatywaniu grzywacza słychać głośne klaskanie skrzydłami.
Głos ma niskie w tonie, głuche wielosylabowe gruchanie o nieco sowim brzmieniu „ruu-gu gugu rugu rugu-guu gugu”.
Gniazdo zakłada ok. 3 metry nad ziemią, w koronie drzewa, rzadziej w krzewie bądź budynku. Podobnie jak i inne gatunki gołębi, żeruje na ziemi, czasem wchodzi na drogi i pola. Żywi się głownie nasionami traw, zbóż i krzewów, jagodami, owocami drzew - buczyny i żołędziami, a także młodymi listkami. Należy do gatunków wędrownych. Na terenie parku w Winiarach gniazduje około 10 par grzywaczy.
Ciekawostka: młode grzywacze, do 5 dnia życia są karmione mleczną wydzieliną powstającą w czasie wysiadywania w wolu rodziców – stąd nazwa tzw. „ptasie mleczko”.

Kowalik z rodziny kowaliki to ptak o krępej sylwetce ze stosunkowo dużą głową, krótkim ogonem i mocnym, dłutowatym dziobem, podobnym do dzięciołów. Wielkością zbliżony do wróbla. Samiec i samica podobnych rozmiarów i ubarwienia. Wierzch ciała popielaty, spód beżoworudawy. Kowalik jest jedynym naszym ptakiem, który chodzi po pniu i gałęziach głową w dół. Sam nie wykuwa dziupli, lecz potrafi zmniejszać średnicę zbyt dużego otworu wejściowego oblepiając go gliną! Często się odzywa i robi to głośno, wieloma głosami od cienkich „sit”, „sisisi” i twardszych „tsit”, „wit” po miękkie „tłiii”, „tłydyt”. W okresie godowym nie kryje się przed człowiekiem. Można zauważyć wtedy jak biega po pniu. Jego pieśń miłosna rozlega się wiosną po całym parku. Najchętniej lęgnie się w dziuplach wykutych przez dzięcioły. Park zamieszkują 4 pary kowalika.

Sójka z rodziny krukowatych jest wielkości gołębia o beżowobrązowym upierzeniu. Długość ciała 32-36 cm. Jej ozdobą są błękitne, prążkowane pióra na czarnych skrzydłach. W locie ma charakterystyczną sylwetkę z zaokrąglonymi skrzydłami, białym kuprem i czarnym ogonem.
Sójka pełni funkcję „strażnika lasu" alarmując wszystko przy byle okazji wrzaskliwym głosem. Najchętniej zasiedla różne typy starych lasów i duże parki. Gniazdo zakłada przy nasadzie pnia w koronie drzewa, zbudowane z cienkich patyków, wyścielone korzonkami i trawami. Jest pod ścisłą ochroną.
Ciekawostka: Sójka symbolizowała niegdyś bezsensowne gadulstwo. W znanym wierszu "Sójka" Jana Brzechwy czytamy o ptaku, który „wybiera się (...) za morze, ale wybrać się nie może" i ostatecznie nie opuszcza kraju. W zimowej scenerii przedstawił ptaka malarz Józef Chełmoński na obrazie „Sójka".

• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
•