Kazimierz Pułaski

Kazimierz Pułaski (1745-1779)

pulaski patron glownePostać bohatera „dwóch Narodów” kojarzona jest z istotnymi, zarówno dla historii Polski jak i Stanów Zjednoczonych AP wydarzeniami II poł. XVIII wieku, które zaważyły na dalszych losach narodów: polskiego i amerykańskiego. Należy przywołać tu konfederację barską (1768–1772), nazywaną już dziś przez wielu historyków pierwszym polskim powstaniem narodowym oraz rewolucję amerykańską z lat 1775–1783, zwaną wojną o niepodległość.

Kazimierz Pułaski urodził się  4 lub 6 marca 1745 r. w Warszawie, w domu Józefa Pułaskiego – starosty wareckiego i Marianny z Zielińskich Pułaskiej. Dzieciństwo spędził w Winiarach pod Warką. Tu pobierał pierwsze nauki w miejscowej szkółce parafialnej. Potem kształcił się w Teatyńskim Collegium Nobilium w Warszawie. W latach 1762–63 młody Kazimierz przebywał w służbie w Mitawie na dworze Karola Krystiana Wettyna, księcia Kurlandii, syna króla polskiego Augusta III. Był to okres niezwykle ważny w jego życiu, który znacząco wpłynął na postawy polityczne przyszłego konfederata barskiego. Kurlandia, jako księstwo lenne Rzeczypospolitej było w tym czasie obszarem zainteresowania Katarzyny II, carycy Rosji, stając się miejscem siłowej konfrontacji między Polską a Rosją. Pułaski przekonał się o tym osobiście będąc świadkiem oblężenia przez wojska rosyjskie Mittawy w lutym 1763 r. w jego efekcie, upokorzenia i wypędzenia księcia Karola. Można powiedzieć, że przekonał się wówczas o sile i rzeczywistych zamiarach Rosji wobec Polski.

W odpowiedzi na coraz bardziej konfrontacyjną postawę władz rosyjskich wobec Rzeczypospolitej oraz zagrożenie ingerencją w jej wewnętrzne sprawy, 29 lutego 1768 r. w klasztorze Karmelitów w Barze na Podolu spisany został i zaprzysiężony akt konfederacji, zwanej od miejsca powołania „konfederacją barską”. Był to związek zbrojny polskiej szlachty zawiązany w celu obrony praw i niepodległości Rzeczypospolitej i wiary katolickiej. Obok Michała Krasińskiego, brata biskupa kamienieckiego Adama, przywódcą ruchu oraz jego aktywnym działaczem był Józef Pułaski, ojciec Kazimierza, pełniący funkcję marszałka związku wojskowego i regimentarza generalnego konfederacji.

Kazimierz wraz z braćmi Franciszkiem i Antonim, skupiwszy wokół siebie szlachtę, zaczęli organizować chorągwie i pułki konfederackie zdolne do prowadzenia wojny. Rozpoczęła się trwająca blisko 5 lat wojna polsko-rosyjska. Toczono ją na obszarze całej Rzeczypospolitej, od ziem dzisiejszej Ukrainy, Białorusi i Litwy, przez Małopolskę, Wielkopolskę, Mazowsze i Pomorze. Kazimierz Pułaski od samego początku objawił wybitny talent wojskowy. Już 20 kwietnia 1768 r. rozbił wojska rosyjskie pod miejscowością Pohorełe, przez 2 tygodnie bronił Berdyczowa. Na wiosnę 1769 roku bronił Okopów Świętej Trójcy nad Dniestrem, zaś do czasu objęcia funkcji marszałka konfederacji łomżyńskiej, w sierpniu 1769 r., jego oddziały odniosły szereg zwycięstw nad wojskami rosyjskimi pod Kukiełkami, Słonimem, Myszą, Dworcem i Nołczadzią. Największą sławę przyniosła mu heroiczna i zakończona sukcesem, obrona Jasnej Góry z lat 1770/71 przed nacierającymi wojskami rosyjskimi pod wodzą gen. Iwana Drewicza.

3 listopada 1771 r. miało miejsce słynne porwanie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po uwolnieniu król oskarżył konfederatów, w tym bezpodstawnie samego Pułaskiego, o królobójstwo. Wobec tych oskarżeń Pułaski został zmuszony udać się na emigrację. Tak rozpoczął się nowy okres w jego życiu. Kilka lat tułał się po Europie, przebywał w Niemczech, Turcji, Francji. Ostatecznie na dłużej osiadł w Paryżu, gdzie poznał Benjamina Franklina – przedstawiciela Kongresu Amerykańskiego. Otrzymał od niego list polecający do Jerzego Waszyngtona, głównodowodzącego amerykańskimi siłami powstańczymi walczącymi przeciwko armii brytyjskiej na kontynencie amerykańskim. W liście Franklin napisał: “Hrabia Pułaski z Polski, oficer słynny w całej Europie z odwagi i postępowania swego podczas obrony wolności kraju, przeciwko tęgim potęgom: Rosji, Austrii i Prus, może przydać się w naszej służbie.

Po przybyciu do Ameryki, w lipcu 1777 roku, działając z Jerzym Waszyngtonem, niezwłocznie przystąpił do organizowania powstańczej kawalerii. Walczył m.in. pod Germantown i Haddonfield, zaś w bitwie pod Brandywine wsławił się odważną szarżą, która zapobiegła klęsce powstańczej kawalerii i uratowała życie przyszłemu amerykańskiemu prezydentowi Jerzemu Waszyngtonowi. Zaraz po tym, Pułaski został mianowany dowódcą amerykańskich lekkich dragonów w randze generała brygady. W 1778 r. stworzył Pułaski sławny Legion Kawalerii, którym dowodził m.in. zaciekle broniąc miasta Charleston.

Za odważną walkę w Ameryce przyszło mu jednak zapłacić cenę najwyższą. 9 października 1779 r. został śmiertelnie ranny w bitwie pod Savannah, w stanie Georgia, za kilka dni zmarł. Jerzy Waszyngton otrzymał szablę Kazimierza Pułaskiego, a w rozkazie z 17 listopada 1779 r. napisał:„Na hasło: Pułaski, ma być odzew Polska.”

Dziś nazywany jest „Ojcem kawalerii amerykańskiej”. Doczekał się w Stanach Zjednoczonych wielu pomników. Czczono w nim szermierza idei republikańskiej, wypisanej na sztandarze jego legionu: Nikt inny nie panuje (prócz Boga), cnota tem silniejsza gdy zjednoczona. Ceniono w nim zalety duszy: „Był stały, trzeźwy, pilny, nieustraszony”. „Był szlachetny w obejściu, ujmującego serca” – pisano. Jego nazwiskiem nazwano miasteczka, ulice, hrabstwa, szkoły, stowarzyszenia i organizacje w USA.

11 października – dzień śmierci Kazimierza Pułaskiego od 1929 r. obchodzony jest w USA jako Pulaski Day. W 2009 roku na I Sesji 110 Kongresu Stanów Zjednoczonych Ameryki Izba Reprezentantów i Senat nadały Kazimierzowi Pułaskiemu pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela USA. Rezolucję podpisał prezydent Barack Obama.

W Polce również uczczono Pułaskiego na wiele sposobów. Patronuje okrętowi Marynarki Wojennej RP ORP „Gen K. Pułaski”, uczelni wyższej – Uniwersytetowi Technologiczno-Humanistycznemu w Radomiu, wielu szkołom i organizacjom. Warka także uhonorowała Kazimierza Pułaskiego. Nazwano jego imieniem ulicę i osiedle na Winiarach, nadano jego imię jednej ze szkół, istnieją tu organizacje jego imienia. Żywym pomnikiem Kazimierza Pułaskiego, ciągle stojącym na straży pamięci o swoim Patronie, jest Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego.