SPACERKIEM O PAŁACU – odcinek 1
Zapraszamy na wycieczkę po pałacowych wnętrzach. W cyklu SPACERKIEM PO PAŁACU będziemy przybliżali Wam ekspozycję stałą naszego "muzeum-domu", który przez wiele lat zmieniał często właścicieli, był świadkiem historii i ludzkich przeżyć. Wraz z kolejnymi mieszkańcami, przez lata zmieniał swój kształt architektoniczny i wystrój. Choć jego wyposażenie nie zachowało się, zorganizowane tu muzeum przybliża dom polskiego szlachcica z XVIII/XIX w. Instytucję o nazwie Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego powołano uchwałą Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 1961 r. W rzeczywistości muzeum zaczęło funkcjonować od 1 stycznia 1967 r. Przez ponad 50 lat zgromadzono tu cenne wyposażenie: zestawy mebli, tkaniny, porcelanę, srebra, zegary, ale również malarstwo portretowe, grafiki, mapy. W 2014 r., po kilkuletnim remoncie, pałac odzyskał blask. Poznacie tu nie tylko losy słynnego Kazimierza i innych wielkich Polaków, którzy emigrowali do Ameryki, ale także poczujecie atmosferę dawnego szlacheckiego domu.
Od 2015 r. na piętrze pałacu prezentujemy również nowoczesną wystawę przypominającą historię miejsca pt. "Warka-miasto dotknięte historią".
Pomieszczenie wprowadzające do pałacyku i pełniące funkcje reprezentacyjne to SIEŃ. Historycznie sień pałacowa czy dworska miała za zadanie nie tylko przyjąć w progi gości, ale również zrobić wrażenie, zadziwić reprezentacyjnością sprzętów w niej zgromadzonych m.in. szaf sieniowych, ław, luster czy zegara. W naszej sieni zgromadzone eksponaty sygnalizują tylko pierwotne przeznaczenie tego pomieszczenia. Znajdują się tu: szafa barokowa tzw. elbląska z XVIII w., skrzynie ubraniowe intarsjowane z XVIII w., komoda kolbuszowska i barokowe lustro. Warte zauważenia są dwa portrety trumienne przodków rodziny Dąmbskich (z XVII-XVIII w.), ostatnich właścicieli pałacu, skoligaconych niegdyś z Pułaskimi. Obok szafy wisi XIX w. portret naszego patrona - Kazimierza Pułaskiego (autor nn) oraz Mapa Polski wykonana tuż przed rokiem 1733. W tym to czasie Józef Pułaski został starostą wareckim. Z sieni widać dwuskrzydłowe drzwi do salonu, obok drzwi stoi wciąż czynny polifon w postaci szafy grającej XIX w.
fot. Igor Dziedzicki
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProIda447ab9fbf
SPACERKIEM PO PAŁACU – odcinek 2
Duży salon – polskie losy Kazimierza Pułaskiego
W XVIII w. tylko sale reprezentacyjne w bogatych domach były rzeczywiście urządzane meblami, wyściełanymi drogimi tkaninami i przyozdobionymi rzemiosłem artystycznym. Wyposażenie wnętrz często traktowano przede wszystkim jako dekorację, a dopiero później liczyła się funkcjonalność i względy użytkowe. Takie też wrażenie możemy mieć zwiedzając największy salon pałacu Pułaskich. Zgromadzone tu eksponaty w znacznej mierze pochodzą z XVIII i początku XIX w. Poznamy tu polskie losy Kazimierza Pułaskiego, jednego z najzdolniejszych przywódców konfederacji barskiej.
Zwiedzanie rozpoczynamy od najstarszego portretu Kazimierza Pułaskiego, namalowanego przez nieznanego autora. Na komodzie pod portretem wyłożono faksymile księgi parafialnej z zapisem aktu chrztu Kazimierza Pułaskiego. Tuż obok portret księcia Karola Kurlandzkiego z żoną i córką, pędzla Jana Nepomucena Bizańskiego z II poł. XIX w. Artysta skopiował obraz z dzieła szwajcarskiego malarza Antona Graffa. Czasy konfederacji barskiej przypominają obrazy po obu stronach kominka: Józefa Brandta „Konfederaci barscy”, „Portret króla Stanisława Augusta Poniatowskiego” oprawiony w złoconą ramę z epoki. Obronę Jasnej Góry przez oddział 1875 r., Kornelego Szlegiela Pułaski w Barze z 1850 r. Z drugiej poł. pochodzi Kazimierza Pułaskiego przywodzą na myśl dwa dzieła: akwarela Juliusza Kossaka Pułaski pod murami Częstochowy datowana na ok. 1887 r. i obraz olejny Józefa Chełmońskiego Pułaski pod Jasną Górą z 1875 r. Warto zwrócić uwagę na przeszkloną witrynę orzechową, w której eksponowane są dwa listy Kazimierza Pułaskiego do Józefa Zaremby, pisane pod Jasną Górą (w roku 1770 i 1772). Muzeum posiada w swojej kolekcji oryginalne listy. W witrynie znajdują się również przykłady broni palnej i siecznej z poł. XVIII w., a także aplikacja ze sztandaru konfederatów barskich.
Meble zgromadzone we wnętrzu: to dwa komplety w stylu Ludwika XVI z XVIII w., barokowa szafa kredensowa z I poł. XVIII w. na porcelanę stołową, komody kolbuszowskie i sekretera ,,Maria Teresa’’ z tego samego okresu. Wnętrze uzupełniają tkaniny: polskie pasy kontuszowe, dywany wschodnie z XIX w. Nad sekreterą zegar ścienny, złocony z przełomu XVIII i XIX w., sygnowany: Johann Brethauer. Wyeksponowano tu również mapę polski z 1732 r., mapę Polski z 1750 r., mapę Podola i Wołynia z II poł. XVIII w., a także kopię Manifestu Kazimierza Pułaskiego, wydanego w 1773 r.
Fot. Igor Dziedzicki
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProIdf4dabf0140
SPACERKIEM PO PAŁACU - odcinek 3
Salon mały – amerykańskie losy Kazimierza Pułaskiego
W latach 1777-1779 Kazimierz Pułaski walczył o niepodległość Stanów Zjednoczonych AP. Możemy tu poznać zarówno działalność wojskową Pułaskiego, jak również pamiątki związane z bogatą legendą i pamięcią, która pozostała po zasłużonym Bohaterze na ziemi amerykańskiej. Największe wrażenie wywiera obraz Stanisława Batowskiego Śmierć Pułaskiego pod Savannah, pokazujący moment śmiertelnego zranienia Kazimierza i upadek z konia. Jest to autorska replika obrazu z 1933 r. wykonana około 1940 r. Tuz obok portrety malarskie Kazimierza Pułaskiego z XIX w. Na przeciwległej ścianie obraz o tej samej tematyce pędzla ucznia Jana Matejki – Włodzimierza Łuskiny z 1893 r. Warto zwrócić uwagę na kopię proporca Legionu Pułaskiego, usytuowaną na pice w rogu saloniku. To jedna z niewielu kopii sztandaru Legionu Pułaskiego, podarowana do wareckiego muzeum przez amerykańską organizację Synowie Rewolucji Amerykańskiej w 1997 r. Pod proporcem znajduje się urna z ziemią z pola bitwy pod Savannah – dar władz miasta Savannah z 1976 r. Pomiędzy oknami, niewielkich rozmiarów Portret Kazimierza Pułaskiego z XIX w., a pod nim dwie francuskie miniatury z XVIII w. przedstawiające Benjamina Franklina i George’a Washingtona.
Ciekawostką są grafiki i fotografie umieszczone wokół sekretery. Można tu zobaczyć pomniki ku czci Kazimierza Pułaskiego, wystawiony na Monterey Square w Savannah w 1859 r., fotografię lotniczą Fortu Pułaskiego w Savannah z 1938 r. czy fotografię statku pasażerskiego ,,PUŁASKI’’, który w latach 30-tych XX w. pływał m.in. na trasie Gdynia – Nowy Jork. W sekretarzyku widzimy m.in. kopię ostatniego listu Pułaskiego z 1779 r., pisanego z obozu pod Savannah do generała Lincolna, symboliczny klucz do miasta Savannah oraz znaczek Pardy Pułaskiego w USA z 1929 r. Wystrój saloniku stanowi złocony komplet mebli z XIX w. z bogato zdobionym stołem, sekretarzyk ,,Maria Teresa’’ z XVIII w. zakończony ozdobnym gzymsem, dywan perski z XIX w. Interesującym zbiorem, w części tylko eksponowanym w tej sali są tzw. Proklamacje Dnia Pułaskiego, wydane przez poszczególnych Prezydentów USA.
Fot. Igor Dziedzicki
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProId19f4306243
SPACERKIEM PO PAŁACU - odcinek 4
Salon Tadeusza Kościuszki
Z małego saloniku wchodzimy przez łukowato wykończone przejście do pokoju, który tematycznie poświęcony jest Tadeuszowi Kościuszce – drugiemu po Pułaskim Bohaterowi Polski i Stanów Zjednoczonych AP. Przybył on do Ameryki w sierpniu 1776 r., niecały miesiąc po ogłoszeniu Deklaracji Niepodległości. Jako inżynier wojskowy fortyfikował Filadelfię i obozy amerykańskiej armii północnej. Największy rozgłos przyniósł mu wkład jego fortyfikacji do amerykańskiego zwycięstwa w Bitwie pod Saratogą w 1777 r. Wyrazem uznania jego umiejętności było powierzenie mu budowy twierdzy West Point nad rzeką Hudson. W 1783 r. został mianowany generałem armii amerykańskiej.
W naszym muzeum zgromadziliśmy pokaźną kolekcję portretów i grafik przedstawiających słynnego Naczelnika. Po lewej stronie wejścia do salonu znajduje się "Portret Kościuszki w wieku chłopięcym", namalowany przez J. W. Löscha ok. 1761 r. Kościuszko miał wówczas 15 lat.
Nad sofą portret w sukmanie chłopskiej, wykonany ok. 1830 r. replika obrazu wiedeńskiego malarza Józefa Grassiego i XIX-w, portret namalowany przez Tadeusza Balukiewicza. Z kolei Portret Tadeusza Kościuszki w złoconej, oryginalnej ramie z XIX w. usytuowany został na tle makaty buczackiej (z ok. poł. XVIII w.) Na uwagę zasługuje niespotykany Portret Kościuszki w starczym wieku, namalowany wg rysunku jego szwajcarskiego przyjaciela Zeltnera.
Wśród grafik znajdują się tu XIX w., kolorowe miedzioryty, wykonane wg rysunków Aleksandra Orłowskiego przypominające pobyt Kościuszki w więzieniach carskich. Niezwykle ciekawymi są dwa sztychy pokazujące odpoczywającego Kościuszkę na sofie. Mniejszy - autorstwa Anthony Cardona wg rysunku Richarda Coswaya pochodzi z 1797 r. Drugi - autorstwa Wiliama Sharpa, jest miedziorytem z akwafortą wykonanym w 1800 r. Grafiki te powstały za życia generała, po tym jak jego przyjaciele-artyści odwiedzali chorego Kościuszkę w Hotelu Sabloniere przy Leicester Squere w Londynie. Na sekretarzyku wyłożono kopie amerykańskich dokumentów: nominację Kongresu Amerykańskiego dla Tadeusza Kościuszki na inżyniera w stopniu pułkownika i faksymile jednego z listów Tomasza Jeffersona do naszego bohatera.
Z elementów wyposażenia wnętrza warty zauważenia jest petersburski stolik do gry w karty z ok. 1780 r., intarsjowany, wybity czerwoną skórą oraz dywan perski z XVIII w. Na stoliku wyłożony jest oryginalny rozkaz T. Kościuszki z okresu insurekcji z 30 sierpnia 1794 r. oraz kopia jednego z rozkazów podpisanych w Warce, w czerwcu 1794 roku. Naczelnik przebywał tutaj kilka czerwcowych dni z obozującym niedaleko wojskiem.
Fot. Igor Dziedzicki
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProIde6c0a337e0
SPACERKIEM PO PAŁACU - odcinek 5
Salon Juliana Ursyna Niemcewicza
Podczas insurekcji kościuszkowskiej, adiutantem i sekretarzem Tadeusza Kościuszki był Julian Ursyn Niemcewicz ( 1758 – 1841 ) – poeta, pisarz, działacz polityczny, podróżnik. Poznał Stany Zjednoczone, jak mało kto z jego pokolenia.
Po klęsce powstania, przez dwa lata, więziony był wraz z Kościuszką w Petersburgu. Towarzyszył mu w drugiej podróży do Stanów Zjednoczonych ( 1796- 1798 ). W Filadelfii poznali razem Johna Adamsa, Thomasa Jeffersona, a także przyszłego króla Francji, Ludwika Filipa. Wkrótce Kościuszko wyjechał do Francji, a Niemcewicz podróżował po Ameryce. Przez pewien czas osiadł w mieście Elizabeth i ożenił się panią Susan Livingston Kean, nota bene córką pierwszego wice – prezydenta Stanów Zjednoczonych. Gościł min. u Jerzego Waszyngtona. W tym okresie napisał biografię, pierwszego amerykańskiego prezydenta, która ukazała się drukiem w Warszawie, w ,, Pismach Rozmaitych Współczesnych Wierszem i Prozą’’ w 1803 r. pt. ,, Krótka wiadomość o życiu i sprawach generała Washingtona’’. Publikacja ta prezentowana jest na komodzie, pod XIX – wiecznym portretem Niemcewicza, wykonanym według Antoniego Brodowskiego. Na uwagę zasługują trzy francuskie litografie z 1826 r. przedstawiające portrety: Jerzego Waszyngtona, Thomasa Jeffersona i Benjamina Franklina. Jak kształtowało się terytorium Stanów Zjednoczonych unaoczniają stare mapy amerykańskiego kontynentu. To tylko wyimek z muzealnej kolekcji map tej części świata, jednej z najciekawszych w Polsce. Najstarsze pochodzą z końca XVII w., najmłodsze z XIX w. Wykonywane były najczęściej techniką miedziorytu w londyńskich lub paryskich wydawnictwach. Część map prezentowana jest w dwóch kolejnych salonach.
Wnętrze urządzone jest w stylu angielskim z II poł. XVIII w.: szafa Sheraton, stolik do gry w karty, intarsjowany i inkrustowany w stylu chippendalle, zegar szafkowy londyńskiej firmy John Taylor z połowy XVIII w., przy oknach komplet mebli klasycystycznych, wplatanych rafią. Wystrój wnętrza dopełniają: jedwabna makata turecka z przełomu XVII I XVIII w. i dywan Herat z XVIII w.
fot. Igor Dziedzicki
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProIdf31023130f
SPACERKIEM PO PAŁACU – odcinek 6
Salon Heleny Modrzejewskiej
Niewielki, pokój z tapetowanymi ścianami został nazwany salonem kobiecym na cześć niezwykłej Polki Heleny Modrzejewskiej ( 1840-1909 ), która w XIX w. podbiła Amerykę. Była cenioną aktorką, kobietą o nad wyraz silnym charakterze. Pozostawiła po sobie setki wspaniałych listów, napisała ogromną autobiografię pod tytułem ,,Wspomnienia i wrażenia’’, wydaną w Nowym Jorku w 1910 r. Jak żadna z polskich aktorek przysłużyła się swojemu narodowi. Jej syn Rudolf był utalentowanym i bardzo cenionym inżynierem mostów w Ameryce. Zmarła w USA w 1909 r. w wieku 69 lat.
Tuż przy wejściu do pokoju prezentowany jest portret Henryka Sienkiewicza – wielbiciela, a zarazem promotora jej talentu. Sienkiewicz przybył na kontynent amerykański w 1876 r. jako wysłannik warszawskiej ,,Gazety Polskiej’’ i środowiska artystycznego skupionego wokół Heleny, aby kupić farmę w Kalifornii, która miała stać się oazą dla grona polskich emigrantów – artystów. Wybór padł na farmę w miejscowości Anaheim, tuż nad Pacyfikiem. Pieniądze wyłożyli: Helena Modrzejewska i Karol Chłapowski, którzy wkrótce również dotarli do Kalifornii. Cały projekt nie powiódł się. Helena jednak została w Ameryce i dzięki swojej determinacji i pracowitości zadebiutowała w 1877 r. na deskach California Theater w San Francisco. Wiele zawdzięczała generałowi Włodzimierzowi Krzyżanowskiemu, który na początku amerykańskiej kariery aktorki, bardzo jej pomógł. Grała potem w Nowym Jorku, Chicago, Bostonie, Filadelfii, Waszyngtonie i wielu innych miastach, podróżując własnym wagonem kolejowym po całych stanach.
W 1883 r. Madame Modjeska otrzymała obywatelstwo amerykańskie. Została uznana za najwybitniejszą odtwórczynię ról szekspirowskich. W saloniku wyeksponowano portret Heleny autorstwa Tytusa Maleszewskiego z II poł. XIX w. oraz kilka ciekawych oryginalnych pamiątek po wielkiej aktorce, m.in.: fotel – bujak z krakowskiego domu aktorki wybity skórą, szkatułkę na biżuterię, karty pasjansowe i wachlarz do jednego z kostiumów z okresu amerykańskiego. W progu pokoju eksponowana jest kopia kostiumu Modrzejewskiej do roli Marii Stuart ( autorstwa Justyny Chruślickiej ). Grała w takiej sukni w Warszawie w 1872 r., a następnie w Bostonie.
We wnętrzu panuje swoisty eklektyzm, charakterystyczny dla domu Heleny, która lubiła piękne przedmioty. Największe wrażenie robi tu toaletka w stylu Ludwika XVI z XVIII w., zdobiona miniaturowymi malowidłami według Fragonarda. Na niej flakon na perfumy z XIX w. oraz szkła szlifowane z XIX w. Obok lustra komplet francuskich miedziorytów z 1774 r., pokazujący dzień wytwornej damy. Wartym zauważenia jest komplet mebli secesyjnych z początku XX w. z oryginalną tkaniną jedwabną w kwiaty, odkrytą podczas konserwacji mebli w 2011 r. Pośrodku pokoju rekamiera – mebel do wypoczynku w pozycji półleżącej. W saloniku zaprezentowano również portrety kobiece z kolekcji muzeum, a przy wyjściu – fotografie rodzinne Heleny. Widzimy tu m.in. portrety jej syna - Rudolfa ( Ralpha Modjeskiego ) – słynnego inżyniera i budowniczego ponad 40 mostów na największych rzekach Ameryki.
Fot. Igor Dziedzicki.
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProIdd00442f1a5
SPACERKIEM PO PAŁACU – odcinek 7
Salon Ignacego Jana Paderewskiego
Drugi pod względem wielkości salon pałacu, z wyjściem na taras, poświęcony jest Ignacemu Janowi Paderewskiemu ( 1860 – 1941 ) – światowej sławy pianiście, kompozytorowi, politykowi, wielkiemu mężowi stanu i filantropowi. Nie kto inny, tylko Helena Modrzejewska pomogła młodemu Paderewskiemu na drodze do wielkiej kariery. W 1884 r. dobrze zapowiadający się muzyk spotkał pod Tatrami Modrzejewską, wypoczywającą w kraju. Słynna aktorka postanowiła pomóc zdolnemu pianiście i wystąpiła z nim na koncercie w Krakowie. Spory dochód z występu przeznaczono na dalsze kształcenie Paderewskiego w Wiedniu. Po kilku latach artysta podbił sale koncertowe Ameryki i całego świata. Paderewski był zaprzyjaźniony również z Rudolfem Modrzejewskim. Obaj panowie spotykali się już w dzieciństwie, ucząc się w Warszawie gry na fortepianie. Warto zwrócić uwagę na egzemplarz tego szlachetnego instrumentu, który stoi w salonie. Fortepian Bösendorfer z roku 1832 jest darem zasłużonej familii Grabskich. Grał na nim sam Paderewski, odwiedzając prosfora Stanisława Grabskiego w jego domu w Warszawie. Był wówczas u szczytu sławy.
W 1913 r. Paderewski zamieszkał na stałe w USA, a jego kontakty z amerykańskimi prezydentami przysłużyły się Polsce. Zarówno podczas I jak i II wojny światowej zdobywał przychylność władz amerykańskich dla sprawy niepodległości Polski. Do dziś zachowała się jego korespondencja z najważniejszymi politykami amerykańskimi, a także z Polakami rozrzuconymi po świecie. Wielkimi sprzymierzeńcami Paderewskiego były ośrodki polonijne w Chicago, Detroit i Buffalo, stąd wiele pamiątek w wareckim muzeum, przekazanych przez Polonię z USA, m.in. fotografie, listy z oryginalnymi autografami pianisty czy bogata literatura. Niektóre z nich zostały wyłożone na sekreterze czeczotowo – brzozowej z I poł. XIX w. Warto zwrócić uwagę np. na program pierwszego koncertu w USA, który miał miejsce w 1891 r. i to od razu w słynnej sali Carnegie Hall.
W salonie zaprezentowano cenne portrety mistrza. Wyjątkowa jest para portretów I.J. Paderewskiego i jego małżonki Heleny. Obrazy pochodzą z posiadłości Paderewskiego – willi Riond-Bosson w Szwajcarii. Zbiory z willi pianista przekazał Muzeum Narodowemu w Warszawie na mocy testamentu z 1930 r. Autorem portretów jest franko-szwajcarski malarz Charles Giron (1850-1914), który był zaprzyjaźniony z Paderewskim. Portrety powstały w 1907 r. i 1909 r. Kiedy w 1967 r. otwarto w Warce Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, portrety pary Paderewskich trafiły do salonu poświęconego wielkiemu pianiście. Były tu prezentowane do 1988 r. Od 2004 r. zdobiły ściany gabinetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W sierpniu 2018 r. portrety powróciły na ekspozycje stałą Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, dzięki decyzji wicepremiera prof. Piotra Glińskiego i uprzejmości dyrekcji Muzeum Narodowego w Warszawie.
Warto zwrócić uwagę również na niewielkich rozmiarów portret, namalowany za życia pianisty przed 1932 r. przez Leonarda Stroynowskiego. W empirowej komodzie z XIX w. możemy oglądać kolekcję pamiątkowych łyżeczek Paderewskiego z miast amerykańskich. Wnętrze salonu wypełnia komplet mebli w stylu dyrektoriatu z przełomu XVIII i XIX w. Z tego samego okresu pochodzą: kandelabr figuralny z brązu złoconego, para wazonów kryształowych ze zdobieniami brązowymi, zegar z białego marmuru, zdobiony brązem pozłacanym, a także zegar empirowy w kształcie amfory, stojący na podłodze. Wystrój uzupełnia dywan perski z motywem rajskiego ogrodu, datowany na XIX w., kolekcja amerykańskich map z XIX w. Według ostatniego prywatnego właściciela pałacu, Paderewski odwiedził Winiary. Nie ma jednak żadnego dowodu potwierdzającego tę wizytę.
fot. Igor Dziedzicki.
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProId174481328f
SPACERKIEM PO PAŁACU – odcinek 8
Biblioteka
Zapraszamy na poddasze środkowej części pałacu, gdzie znajduje się biblioteka. Niewielkie okna, sufit podtrzymywany drewnianymi słupami i belkami, światło lamp – tworzą niepowtarzalny urok. Pośród starych ksiąg, dawnych map i starodruków panuje atmosfera sprzyjająca kameralnym spotkaniom i pracy naukowej. Księgozbiór liczy ponad 4,5 tys. woluminów. Wśród nich jest wiele bardzo cennych pozycji, np. jeden z nielicznych zachowanych oryginałów Konstytucji 3 Maja z 1791 r. czy amerykański komiks o Kazimierzu Pułaskim z 1941 r. Oprócz książek kupowanych przez muzeum, znajdują się tu dary Polonii amerykańskiej, m.in. Lady i Edwarda Różańskich z Chicago, a także Edwarda Moskala. Księgozbiór obejmuje pozycje z zakresu historii Polski i Ameryki, historii sztuki, literatury klasycznej, wychodźstwa polskiego, a także słowniki, encyklopedie, regionalizmy i prasę. W bibliotece odbywają się spotkania autorskie i dyskusyjne.
Fot. Igor Dziedzicki.
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProId057a6bd929
SPACERKIEM POPAŁACU – odcinek 9
Gabinet pana domu – Józefa Pułaskiego
Z biblioteki, przez dwuskrzydłowe drzwi widać niewielki pokój rozświetlony żyrandolem z brązu złoconego. To Gabinet pana domu – czyli ojca Kazimierza – Józefa Pułaskiego. Jest nowym fragmentem ekspozycji stałej, próbą rekonstrukcji wnętrza z połowy XVIII w. Urządzono go po remoncie pałacu. Podstawowymi meblami dla tego rodzaju pokoi były meble takie jak: biurko, sekretera lub stolik do pisania, biblioteka czy szafa gabinetowa. Pan domu często w swoim gabinecie wieszał w widocznym miejscu broń.
Józef Pułaski ( 1704 – 1769 ), starosta warecki, pozostał w cieniu legendy swojego syna, Bohatera dwóch narodów. Gabinet pana domu wydobywa go z zapomnienia, pokazuje jego rolę w dziejach kraju, miasta Warki i tzw. Zapilicza ( teren leżącego w widłach Pilicy i Radomki ). Pan Józef z niezbyt zamożnego szlachcica stał się magnatem, który nie zawahał się poświęcić majątku i rodziny w imię walki o niezawisłość Rzeczpospolitej. Kopie jego zaginionego portretu widzimy na wprost wejścia do pokoju. Pod nim rapier z przełomu XVII i XVIII w. Rodzina Pułaskich herbu Ślepowron, rozproszona na Podlasiu, dała ojczyźnie wielu dzielnych żołnierzy. Józef Pułaski to syn Jakuba – żołnierza służącego w chorągwi pancernej cześnika koronnego, Jana Sobieskiego. Urodził się 17 lutego 1704 r. Nie miał łatwego dzieciństwa: śmierć starszych braci i ojca, powtórne zamążpójście matki – to trudny czas w jego życiu. Został adwokatem. Z jego usług korzystały znane rodziny magnackie, np. Czartoryscy. Wraz ze sławą przyszły pieniądze i dostojeństwa. Kontakty Pułaskiego z Familią Czartoryskich symbolizuje tu portret księcia Fryderyka Michała Czartoryskiego ( 1696 – 1775 ) – kanclerza wielkiego litewskiego, namalowany w latach 1710 – 1720, którego użyczyła Fundacja XX. Czartoryskich z Krakowa.
W 1732 r. pan Józef - za zgodą królewską nabył wareckie starostwo niegrodowe. Potem skupił w swoich rękach następne królewszczyzny, wszedł w osobiste posiadanie – drogą dziedziczenia lub kupna – kolejnych dóbr: w sumie 14 miasteczek i 108 wsi. Posłował na sejmy. Uzyskał godność pisarza nadwornego koronnego. Legenda mówi, że starosta warecki nie starał się o względy młodziutkiej Marianny Zielińskiej herbu Świnka. Panna po śmierci rodziców wychowywała się w warszawskim klasztorze sióstr Sakramentek. Ożenek to dzieło jej opiekuna, Kazimierza Rudzińskiego, kasztelana czerskiego, uwikłanego w procesy sądowe i liczącego na pomoc ze strony cenionego adwokata. Ślub Józefa ( lat 32 ) i Marianny ( lat 15 ) odbył się 1 sierpnia 1736 r. w Warszawie.
Węzłem małżeńskim połączył ich ks. Piotr Hiacynt Śliwicki ( 1705-1774 ), jeden z najświatlejszych umysłów swojej epoki. Posiadając starostwo wareckie, Józef Pułaski konsekwentnie budował w ziemi czerskiej, w skład której wchodziła też znaczna część Zapilicza wraz z należącymi do pana Józefa majątkami ( Grabów nad Pilicą i starostwo stromieckie ), własne latyfundium. Żona wniosła mu w posagu m.in. wieś Winiary oraz wsie Goryń i Wolę Goryńską, leżące po lewej stronie rzeki Radomki ( obecnie w gminie Jastrzębia, w powiecie radomskim ). Obszar pomiędzy Warką, a Goryniem nazwano dobrami wareckimi. Świadectwem aktywności pisarza nadwornego koronnego na tym trenie są listy pisane jego ręką w Grabowie nad Pilicą, Brzozówce i Goryniu, których kopie wyłożono na barokowym stoliczku w gabinecie. Z czasem główną siedzibą dóbr wareckich stały się Winiary. Józef i Marianna Pułascy mieli osiem córek i czterech synów. Dzieci należały do Bractwa św. Józefa, działającego przy kościele oo. Franciszkanów w Warce. Starosta warecki wiele zrobił dla miasta nad Pilicą. Wspierał miejscowy konwent franciszkański, odrestaurował kościółek Św. Barbary i ratusz. Wreszcie utrzymywał żywe kontakty sąsiedzkie i towarzyskie. W 1761 r. gościł u siebie w Winiarach ks. Marka Jandołowicza, karmelitę, przyszłego ojca duchowego konfederatów barskich. Ks. Marek był ważną postacią w planach politycznych Józefa Pułaskiego. Ostatecznie zaprowadziły one właściciela Winiar do Baru na Podolu. W 1768 r. jako marszałek, staną na czele konfederacji barskiej, a w następnym roku, w wyniku konfederackich porachunków, dokonał żywota w Kopance nad Dniestrem. Warto zwrócić uwagę na portret ks. Marka Jandołowicza z 1796 r. Został użyczony do muzeum przez ojców kapucynów z klasztoru w Nowym mieście nad Pilicą. W gabinecie zgromadzone przede wszystkim meble z XVIII w.: barokowe krzesło, komodę z okuciami brązowymi i marmurowym blatem oraz polską szafę barokową na ubrania. W szafie prezentowana jest część bogatej kolekcji pasów kontuszowych z XVIII w. ze zbiorów muzeum. Gabinet uzupełniają: wschodnia tkanina jedwabna z XVIII w., dywan perski z końca XVIII w. oraz dawne mapy. W gabinecie można zobaczyć również portret ostatniego,, pana tego domu’’ – hr. Wacława Dąmbskiego, narysowany węglem przez Józefa Mehoffera podczas wakacji w Winiarach, w 1935r.
fot. Igor Dziedzicki
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProIde82c09f3cc
SPACERKIEM PO PAŁACU – odcinek 10
Zapraszamy jeszcze na chwilę na nowoczesną wystawę "Warka-miasto dotknięte historią", która również znajduje się na piętrze pałacu. 364 rocznica słynnej Bitwy pod Warką 1656 r. skłania nas, abyśmy opowiedzieli Państwu, co możecie zobaczyć w naszym muzeum, aby zgłębić ten temat. W sali czerwonej (inaczej nazywa się sala II), na wprost wejścia wita nas filmowa prezentacja na temat bitwy pod Warką. Została wykonana z fragmentów filmu "Potop"(1974) Jerzego Hoffmana oraz wielu materiałów ikonograficznych związanych z tą tematyką. Bitwa pod Warką z 7 kwietnia 1656 r. dla wielu współczesnych stanowiła konsekwencję ślubów lwowskich. Los wojny, jak zauważył Jan Chryzostom Pasek, odwrócił się pod Warką. Architektem zwycięstwa był Stefan Czarniecki, o którym pamięć w mieście nad Pilicą jest ciągle żywa.
W 1956 r. rynek miejski nazwano Placem Stefana Czarnieckiego, a na ratuszu wmurowano pamiątkową tablicę z okazji 300. rocznicy bitwy. W ówczesnym Muzeum Regionalnym PTTK na Winiarach otwarto okolicznościową wystawę.
Dziś na ekspozycji stałej możecie oglądać m.in Portret Stefana Czarnieckiego autorstwa Aleksandra Lessera, będący kopią słynnego obrazu Brodero Matthissena (malowanego za życia Czarnieckiego), wypożyczony przez Muzeum Narodowe w Warszawie. Brawurowe przejście Stefana Czarnieckiego przez Pilicę ukazują dzieła: "Bitwa pod Warką" Franciszka Smuglewicza z 1800 r. - własność Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz "Bitwa pod Warką" J. Chrościewicza z 1880 r. - ze zbiorów naszego muzeum. Na jednym z prezenterów widnieje dokładna mapa przejścia wojsk przez Pilicę.
W gablotach medale wybite ku czci Stefana Czarnieckiego i rocznicy bitwy pod Warką.
Warto przy tej okazji wspomnieć, że od 2001 r. zmodernizowany most kołowy na Pilicy nosi imię Hetmana Stefana Czarnieckiego.
Dwie szkoły podstawowe w okolicy, w Ostrołęce i Rozniszewie noszą imię Stefana Czarnieckiego.
Rocznice bitwy, szczególnie te okrągłe są w Warce pielęgnowane od lat. Muzeum organizowało wystawy okolicznościowe, konferencje, wydało książkę i komiks "Bitwa pod Warką 1656 r."(wspólnie ze Stowarzyszeniem W.A.R.K.A.), w ostatnich latach dzięki Dworek Na Długiej powstał też komiks multimedialny.
Szczególny hołd Stefanowi Czarnieckiemu oddała Warka w 2013 r. poprzez wystawienie Hetmanowi pomnika konnego (autorstwa Tomasza Górnickiego).
Każdy kto odwiedzi wareckie Muzeum w przyszłości, na pewno zgłębi historię tego ważnego zwycięstwa wojsk polskich pod wodzą Stefana Czarnieckiego i Jerzego Lubomirskiego nad szwedzkim najeźdźcą.
fot. Rafał Donica
https://muzeumpulaski.pl/podstrony/691-cykl-spacerkiem-po-palacu#sigProId18244de9f9