Konstytucja 3 maja 1791

Dziś obchodzimy 229 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Ustawa rządowa z 3 maja 1791 r. była drugą na świecie (po USA) a pierwszą w Europie konstytucją regulującą organizację państwa oraz prawa i obowiązki obywateli.

Przeobraziła Rzeczpospolitą w monarchię konstytucyjną. Po raz pierwszy w Rzeczpospolitej pojęcie narodu zostało poszerzone na mieszczan i chłopów. Konstytucja była próbą zreformowania Rzeczpospolitej. Jej twórcami byli przedstawiciele idei oświeceniowych, wolnomularze zrzeszeni w obozie patriotów – Ignacy Potocki, Stanisław August Poniatowski, Scipione Piattoli, J.U Niemcewicz także Hugo Kołłątaj. Uchwalona została w kontrowersyjny sposób – przyspieszono o dwa dni posiedzenie sejmu z 5 na 3 maja, na posiedzeniu obecnych było tylko 180 z 500 wszystkich posłów, zamek otoczony był wojskiem dowodzonym przez Ks. Józefa Poniatowskiego. Uchwalona ustawa rządowa w 11 artykułach określała kształt i funkcjonowanie Rzeczpospolitej. Konstytucja gwarantowała swobodę wyznania, choć religią panującą miała być religia katolicka. Szlachta miała zagwarantowane zachowanie jej dotychczasowych praw, wolności i przywilejów, mieszczaństwo uzyskało prawa polityczne, chłopi zostali włączeni pod opiekę prawa. Konstytucja wprowadzała trójpodział władzy na prawodawczą – 2 –izbowy Sejm, wykonawczą – Król i Straż Praw (prymas i 5 ministrów) i sądowniczą. Zniesiono liberum veto i możliwość zwoływania konfederacji, wprowadzono tron dziedziczny – dynastią panującą miała być saska dynastia Wettynów.

Chociaż niektóre treści zawarte w konstytucji wydają się kontrowersyjne, specjaliści uważają ten dokument za bardzo postępowy jak na swoje czasy.

Konstytucja obowiązywała zaledwie rok do chwili kiedy przeciwnicy reform zwrócili się do Rosji, zawiązali konfederację targowicką, a do Polski wkroczyła 100 - tysięczna armia rosyjska (18 maja 1792 r.).

W okresie zaborów obchody rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja były zakazane. Dopiero po odzyskaniu niepodległości, uchwałą sejmu z 1919 r. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja uznana została świętem narodowym. W czasach PRL od 1951 święto było zniesione, a obchody zakazane. Ostatecznie w 1990 roku (ustawa z 6 kwietnia) przywrócono Święto Narodowe Trzeciego Maja.

Pierwodruk Konstytucji 3 maja 1791, zbiory Muzeum im. K. Pułaskiego w Warce.

• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
•