Mistrz Pityński: autor „Katynia”

W ostatnich dniach rozgorzała gorąca dyskusja nad pomnikiem „Katyń” Andrzeja Pityńskiego w New Jersey. My w tej sprawie mamy wyrobione zdanie. Jednocześnie czujemy się zobowiązani, aby przypomnieć kontekst powstania dzieła i osadzić go w twórczości artysty, którego prace wystawialiśmy w ubiegłym roku.

Pierwsze pomysły na stworzenie pomnika poświęconego zbrodni katyńskiej przez Andrzej Pityńskiego miały miejsce już pod koniec lat 70. XX w., tj. kilka lat po emigracji do USA. Pierwsza makieta powstała w 1987 r. Różniła się ona znacząco od pomnika, który kilka lat później stanął w New Jersey. Już wtedy znalazł się na nim charakterystyczny motyw spętanego żołnierza polskiego, przebitego bagnetem. Brązowa rzeźba umieszczona była na cokole z czarnego marmuru. Nad oficerem górował zaś krzyż z napisem „Katyń 1940”. Po drugiej stronie makiety znalazł się wizerunek pogrążonej w żałobie matki. Motyw ten będzie pojawiał się w twórczości Pityńskiego jeszcze wielokrotnie.

Prace komitetu budowy pomnika przybrały na sile. Już w 1989 r. w Johnson Atelier (pracowni, w której na co dzień pracuje artysta) istniała już forma, z której odlano pomnik. Oficjalne odsłonięcie monumentu miało miejsce w maju 1991 r.

Pomnik jest wysoki na 12 m, podstawa ma masę 120 ton, a przedstawienie żołnierza – 6 ton. Na cokole umieszczono kilka tablic, m.in. upamiętniających zesłanych na Syberię. Dzieło znajduje się na rzeką Hudson, przy tarasie widokowym na Manhattan. Gdy w 2001 r. doszło do ataku na Word Trade Center, Amerykanie gromadzili się pod „Katyniem”. Monument upamiętniający „cios w plecy” dokonany na Polsce, był w sposób symboliczny świadkiem „ciosu w plecy” USA. Trzy lata później na cokole znalazła się tablica poświęcona zamachom z 11 września.

„Katyń” wyróżnia się na tle twórczości Andrzeja Pityńskiego (można się o tym przekonać oglądając załączoną galerię). Jest co prawda skrajnie ekspresyjny i zakorzeniony w historii Polski – co jest typowe dla twórczości artysty. Jednak tym razem Pityński zrezygnował z charakterystycznej, „chropowatej” faktury oraz zniekształceń proporcji.

Andrzej Pityński urodził się w 1947 r. w Ulanowie k. Stalowej Woli. Ukończył krakowską ASP. W połowie lat 70. wyemigrował do USA. Tam powstały jego najważniejsze dzieła – m.in. „Katyń”, „Mściciel”, „Partyzanci”. W 2017 r. został oznaczony Orderem Orła Białego.

Fot. C. Czapiński, R. Donica, M. Kordas oraz mat. z arch. A. Pityńskiego.

• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
• Title Title
•