Podczas NOCY MUZEÓW 17 maja otwieramy wystawę czasową „Świat nierealny, lecz poznawalny. Malarstwo Magdaleny Shummer”, przygotowaną przez Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie w 2024 roku.
Warszawskie muzeum etnograficzne pozyskało do swoich zbiorów cześć kolekcji artystki i od kilku lat przygotowywało się do zaprezentowania szerokiej publiczności jej dzieł. Po prezentacji Magdaleny Shummer w Warszawie i w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce, przyszedł czas na Warkę i powiat grójecki, do którego Magdalena i Wojciech Fangor sprowadzili się w kwietniu 1999 roku, po ponad trzydziestu latach pobytu w USA i zamieszkali we wsi Błędów. Choć życie w Stanach Zjednoczonych było znacznie wygodniejsze, zdecydowały względy emocjonalne i sentymentalne. Zawsze czuli się Polakami i powrót do Polski był dla nich oczywisty.
Zanim osiedlili się w starym błędowskim młynie, miesiącami poszukiwali odpowiedniego domu i „wiele miesięcy siedzieli na walizkach”. Swój dorobek życia wraz z meblami i olbrzymią ilością obrazów, składowali w przechowalniach jabłek w gminie Błędów. Ich marzeniem był stary dom z duszą, który pomieści mieszkanie, pracownie dla obojga artystów, ale i miejsce na galerię. Na terenie powiatu grójeckiego wiele było dworów i pałaców, które w tym okresie czekały na nowego właściciela. Fangorowie najpierw kupili neoklasycystyczny pałac w Wilkowie, który zaczęli odrestaurowywać. Po roku kłopotliwego i kosztownego remontu, postanowili sprzedać pałac. Przypadkiem trafili na stary błędowski młyn, zarośnięty i wystawiony na sprzedaż. Miejsce ujęło artystów i choć właściciel trzy razy wycofywał się z oferty, udało się go zakupić i rozpocząć kolejne dzieło życia Wojciecha Fangora i Magdaleny Shummer - przekształcenie starego rzemieślniczego młyna na mieszkanie i pracownię.
Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce szybko nawiązało kontakt z parą artystów, którzy powrócili z USA i zamieszkali na grójeckiej ziemi. Już 2001 roku zorganizowano tu wystawę prac Wojciecha Fangora, a zaraz potem dyrekcja muzeum zaprosiła Magdalenę Shummer do udziału w przeglądzie twórców regionu, który odbył się pt. „Wystawa rękodzieła artystycznego i ludowego ziemi grójeckiej”. W kolejnych latach jeszcze dwa razy Pani Magdalena prezentowała swoje prace na wystawach zbiorowych artystów powiatu grójeckiego: w 2004 roku oraz w 2007. Fangorowie uczestniczyli w wernisażach wystaw w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, ale także w innych wydarzeniach.
Magdalenę Shummer zapamiętali mieszkańcy Błędowa zawsze uśmiechniętą, spacerującą z koszykiem na lokalnym targu. Jak po latach wspomina artystka - „historia jej życia zatoczyła koło – od rodzinnego młyna w Zaborku do młyna w Błędowie”. Ma tu swoją piękną pracownię na poddaszu, gdzie do niedawna cały czas malowała.
Na wystawie w Muzeum im. Kazimierza zobaczą Państwo obrazy i wycinanki z blachy pochodzące z kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, ze zbiorów artystki, prywatnych właścicieli i galerii Kolonia Artystyczna w Piasecznie. Kolorowe, pieczołowicie malowane obrazy Magdaleny Shummer zapraszają do zanurzenia się w radosnym i przepełnionym wrażliwością świecie natury. Zachęcają nas wszystkich, abyśmy zajrzeli do domu artystki, w starym błędowskim młynie, otoczonym zielenią, śpiewającymi ptakami i kwitnącymi sadami.
Wernisaż 17 maja o godz. 17.00. Wystawa będzie czynna do 24 sierpnia 2025.
Serdecznie zapraszam.
Iwona Stefaniak
Dyrektor Muzeum im. K. Pułaskiego
* * *
Świat nierealny, lecz poznawalny. Malarstwo Magdaleny Shummer.
Magdalena Shummer, a właściwie Magdalena Szummer (bo tak brzmi rodowe nazwisko artystki) urodziła się w 1930 roku w Lublińcu. Tam też mieszkała do wybuchu wojny i uczęszczała do szkoły podstawowej.
Początkowy okres wojny spędziła z rodzicami i braćmi w Zaborku koło Janowa Podlaskiego w rodzinnym majątku ojca, odzyskanym jeszcze przed II wojną, a okres okupacji w Częstochowie, gdzie mieszkała jej babcia ze strony matki i gdzie schroniła się cała rodzina. Tam też kontynuowała naukę na tajnych kompletach.
Po wojnie zamieszkała w Warszawie, gdzie po rozwodzie przeprowadziła się matka. W 1948 roku skończyła tu Liceum im. T. Rejtana i zdała maturę. Zdecydowała się na studia filozoficzne, ale studiowała krótko, bo z racji zainteresowań, zmieniła kierunek na historię sztuki, którą studiowała na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1957–1960. Pod koniec studiów poznała przyszłego męża, znanego malarza, doktora i dziekana na ASP, Wojciecha Fangora i wraz z nim opuściła w 1961 roku Polskę na blisko 40 lat. Najpierw zamieszkali w Wiedniu i Klagenfurcie (1961), potem dwa lata w Paryżu (1962–1964), ponad rok w Berlinie Zachodnim (1964) i rok w Londynie (1965), następnie na krótko znów w Berlinie. Ostatecznie na ponad 30 lat osiedlili się w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze próby malarskie Magdalena Shummer podjęła jeszcze w Polsce i kontynuowała na emigracji w Europie, a potem także w Stanach Zjednoczonych.
Po przeprowadzce do Ameryki przez prawie 10 lat Magdalena Shummer mieszkała z mężem w Madison w stanie New Jersey na terenie uniwersyteckiego kampusu, w budynku po teatrze. Pod koniec lat 70. oboje przenieśli się do nowojorskiego Soho, do 300-metrowego loftu, kolejny raz aranżując przestrzeń na mieszkanie i pracownie malarskie. To tam, przy Madison Avenue, artystka podjęła stałą współpracę z Galerią Mabel’s,
Kolejny etap w życiu Magdaleny Shummer to przeprowadzka na farmę Summit w stanie New Jersey. Początkowo pomieszkiwali tam z mężem w weekendy czy podczas wakacji, by z czasem przenieść się na stałe (1982-1989). W Summit, w pięknym domu, który rozbudowali, otoczonym kilkudziesięcioma hektarami ziemi i kilkoma stawami, wśród otaczających wzgórz, oboje znaleźli przestrzeń do życia i malowania. Artystka, pomimo przeprowadzki, nadal współpracowała z nowojorską Galerią Mabel’s. Rosnące podatki zmusiły artystów do szukania nowego miejsca do zamieszkania. Przeprowadzili się do Santa Fe w stanie Nowy Meksyk. To ich ostatni, blisko 10-letni (1989-1999) pobyt w Stanach, przed powrotem do Polski.
Tęsknota za Europą i chęć powrotu stały się bodźcem do poszukiwania miejsca do życia i pracy, najpierw w ulubionej przez Fangora Francji, a potem w Polsce. W 1999 roku artystka wraz z mężem wróciła do Polski, a w 2000 roku zamieszkała w Błędowie pod Grójcem w zaadaptowanym na dom i pracownię zabytkowym XIX. młynie.
Magdalena Shummer z racji odbytych studiów jest specjalistką i znawczynią sztuki, ale amatorką w jej uprawianiu. Nigdy nie studiowała malarstwa, nie uczęszczała na żadne kursy czy warsztaty malarskie. Jej malowanie zrodziło się z potrzeby serca, bez żadnych podpowiedzi czy nauk ze strony męża profesjonalnego artysty malarza. Pytana o wpływ męża na swoje malarstwo, twierdziła, że nigdy jej nie instruował i nie ingerował w jej twórczość. Zachęcał jedynie protekcjonalnie: „maluj, sobie maluj”. Wydaje się oczywistym, że codzienne obcowanie z profesjonalnym artystą, rozmowy na temat sztuki, obserwowanie jego artystycznych zmagań, musiało wpłynąć na własną świadomość artystyczną. Pierwsze próby miały miejsce jeszcze w Polsce (pocz. lat 60.), potem malowanie kontynuowała za granicą. W Paryżu, dzięki poleceniu kuzynki męża, profesjonalnej malarki Zofii Szałowskiej, Magdalena Shummer zaprezentowała publicznie swoje prace w Galerie Naifs et Primitifs. Zainteresowanie obrazami, wbrew oczekiwaniom właścicieli galerii i samej artystki, utwierdziło ją w przekonaniu o kontynuowania swojej przygody z malarstwem.
Malowanie pani Magdalena uważa za wspaniałe zajęcie, które daje relaks i wytchnienie, a przede wszystkim ogromną przyjemność. Maluje wyłącznie farbami olejnymi i cieniutkimi pędzelkami; początkowo na płótnie, później na płycie pilśniowej, bardzo precyzyjne, z niezwykłą starannością, oddając najdrobniejsze detale. To cyzelowanie szczegółów podziwiamy, ale artystka mniej je ceni, bo według niej, o wiele trudniej jest obraz zaplanować, rozmieścić elementy, zaaranżować przestrzeń i odwzorować z wyobraźni. Inspiracje i tematy przychodzą zewsząd, czasem coś przykuwa uwagę, ilustracja czy widok za oknem, czasem coś zachwyci… Oprócz obrazów, artystka tworzy oryginalne formy artystyczne inspirowane sztuką użytkową – wycinanki z blachy, dla których inspiracją były przedmioty użytkowe w postaci szyldów, reklam, wywieszek, z którymi zetknęła się na amerykańskiej prowincji.
Swój styl określa Magdalena Shummer jako poetycki realizm. Świat przedstawiany na jej obrazach jest poetycki, bajkowy i nierealny, gdzie w całkowitej symbiozie i przyjaźni egzystują ludzie i wszelkiej maści zwierzęta. Malarstwo Shummer wpisuje się w krąg malarstwa nieprofesjonalnego, zwanego też naiwnym , ale ta naiwność - nie jest tak do końca samorodnie autentyczna. Trudno tego zresztą oczekiwać od osoby wykształconej, obeznanej ze sztuką, towarzyszki życia wybitnego malarza. Jest to świadomie wybrana konwencja, która szczególnie nadaje się do przedstawienia idyllicznej wizji świata. Nie razi w niej nieporadność i schematyzm ludzkich sylwetek, brak światłocienia i perspektywy czy zachwianie proporcji. Nie ma to większego znaczenia, bo jej malarstwo wynika z czystego zachwytu nad pięknem świata, różnorodnością form i kształtów. Cała twórczość Magdaleny Shummer to afirmacja życia i przyrody, a zwierzęta w jej malarstwie są najważniejszymi istotami, nawet jeśli widzimy je na drugim planie. Artystka jest dowcipna i ma niezwykłą wyobraźnię, opowiada swoje historie własnym, realno-poetyckim językiem.
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, jako jedyne muzeum w Polsce posiada w kolekcji 30 prac Magdaleny Shummer.
Joanna Kalinowska
Kuratorka wystawy
Świat nierealny, lecz poznawalny. Malarstwo Magdaleny Shummer
Unreal, Yet Recognisable World. Paintings by Magdalena Shummer
17.05.2025 – 24.08.2025 / May 17, 2025–August 24, 2025
Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce / The Casimir Pulaski Museum in Warka
Wystawa zrealizowana przez Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie w 2024 roku /
Exhibition by the State Ethnographic Museum in Warsaw in 2024
Kuratorki wystawy / Curators:
Joanna Kalinowska, Alicja Mironiuk Nikolska
Opieka kuratorska w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce /
Curatorial care at the Casimir Pulaski Museum in Warka: Iwona Stefaniak
Teksty do wystawy / Written by: Joanna Kalinowska, Iwona Stefaniak
Współpraca / In cooperation with: Piotr Patkowski – pomoc w realizacji wystawy / Curatorial Assistant
Scenografia oraz opracowanie graficzne / Layout and graphic design by: Lotne Studio
Wykonanie / Executed by: Alena Trafimava Artmontage
Tłumaczenie / Translated by: Anna Szolc, Joanna Łukasiak-Hołysz
Redakcja językowa / Edited by: Marta Elas, Zofia Świrek
Dostępność wystawy / Exhibition made accessible by: Magdalena Dąbrowska
Skrypty do audiodeskrypcji / Audio description by: Paulina Celińska, Maria Nowak
Nagrania lektorskie / Voice-over recordings by: Maria Nowak
Wideoprzewodnik i informacje w PJM / Polish Sign Language interpretation by: Natalia Siuchta, Tomasz Grabowski
Tyflografiki / Tactile graphics by:
Paulina Celińska
Muzyka / Music by: Kuba Szydło
Wystawa prac ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie,
będących własnością artystki oraz wypożyczonych z galerii Kolonia Artystyczna w Piasecznie i od osób prywatnych.
The Exhibition comes from the collections of the State Ethnographic Museum in Warsaw,
works owned by the Artist and borrowed from the Kolonia Artystyczna Gallery in Piaseczno and private owners.
Wierszyki i credo artystki pochodzą z autorskiego katalogu prac Magdaleny Shummer
„Magdalena Shummer. Obrazy i wycinanki”, Wydawnictwo „Zwierciadło”, Warszawa 2013.
The quotes in the Exhibition come from the catalog of Magdalena Shummer's works
“Magdalena Shummer. Paintings and cutouts”, published by “Zwierciadło”, Warsaw 2013.
Film i zdjęcia zrealizowane zostały podczas wywiadu z artystką w Błędowie w maju 2023 roku
– Przemysław Walczak, Dział Marketingu i Komunikacji PME.
The film and photos were taken during an interview with the Artist in Błędów in May 2023
– Przemysław Walczak, Marketing and Communications Department
with the State Ethnographic Museum in Warsaw.
Zdjęcia z domu w Błędowie oraz z Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce:
Bogdan Sarwiński, Janusz Kreczmański, archiwum Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce.
Photos from the Błędów manor house and from the Casimir Pulaski Museum in Warka:
Bogdan Sarwiński, Janusz Kreczmański, the Casimir Pulaski Museum in Warka archives.
